İKTİSAT TARİHİNDE AHİLİK

İş dünyamız, esnafımız, sanayicimiz, tüccarımız için tarihimiz boyunca dünden bugüne yaşadığı tecrübeleri ifade eden Ahilik, aynı zamanda yarınlarda büyük başarılara yelken açmak için ihtiyacımız olan içinde yeni fikirler, uygulamalar barındıran büyük bir güç ve güven kaynağı sağlamaktadır. Kuşkusuz Ahilik bir İslam iktisadi sosyal kurumu olarak bu güç ve güven kaynağı olabilmeyi İslam Medeniyetinden almaktadır.

Medeniyetler insanlık için umut-ümit vadettikleri müddetçe yaşar ve gelişirler. Bir umut-ümit kaynağı olan İslam Medeniyeti bu nedenle mensubu olan ekonomiler iktisaden sömürgeleştir erek, gelişmeleri engellenerek, geri bıraktırılarak, açlık ve yoklukla büyük acılar içinde olsalar ve geri kalsalar da hiçbir zaman daha iyi günlere ulaşmayı başarmayı umut ve ümit eden düşünceyi kaybetmemişlerdir.Buna karşılık halen dünya gelirinin ¾ üne nüfusunun ise yaklaşık ¼ üne sahip olan Batı medeniyetleri, dünyaya bir umut ve ümit olmaktan giderek uzaklaştıkları için artık kendi mensuplarına dahi güven ve umut verememektedir.

200 yıldır İslam Medeniyetimizin de yer aldığı Doğu’ya karşı gelişmiş ekonomileri temsil eden Batı ekonomileri uzun süreden beri, iktisadi durgunluk ve gerilemeye girmiş olup aslında bu durumun ilk işaretleri Batı Medeniyetinin dünyaya umut sunabilir olmaktan giderek uzak­laşması ile başlamıştır.

Medeniyet insanların maddi ve manevi ihtiyaçlarını çift yönlü karşılayan bir inanç ve ahlak nizamı, değerler sistemidir. Mensubu olduğumuz İslam medeniyeti, doğuşundan Osmanlı döneminde

lB00’lere kadar insanlığın çift yönlü (maddi-manevi) ihtiyacının karşılandığı ve oluşturduğu inanç, ahlak ve değerler sistemi ile dünya­da huzurun, adaletin, barışın hakim olduğu geniş bir coğrafyaya dönüşmüştü.

Özellikle maddi ve manevi yönü olan bir iktisadi kalkınma modeli geliştirerek Anadolu Sanayi Devrimi’ni başlatan Selçuklu’dan itibaren kümelenmiş meslek birlikleri olarak üretim yapmaya başlayan Ahi Evran’ın kurup geliştirdiği Ahi müteşebbisler, 19.yüzyıla kadar İslam Medeniyetini dünyada iktisadi yönüyle olduğu gibi mesleki eğitim ve ahlakı da içine alan değerler eğitimi ve uygulaması yönüyle de temsil eden en etkin unsurlar olmuşlardı. Batı Medeniyeti, ıs.yüzyıl orta­larından itibaren fabrika üretimine dayalı Sanayi devriminin başladığı Avrupa’da iktisadi başarılarına dayalı ortaya çıkmış maddi -tekyönlü bir medeniyettir. Yani Farabi’nin Biruni’nin tanımıyla eksik bir medeni­yettir; çift yönlü maddi ve manevi ihtiyaçları karşılayamayan medeni­yetler, erdemli-faziletli tam bir medeniyet (“medine-i fazıla”) oluştur­maz, bu nedenle eksik medeniyetler meydana gelir.

Tek yönlü maddi gelişimlerine dayalı hızla gelişebilen bu ekonomil­

er /medeniyetler, İslam Medeniyeti gibi maddi başarısızlıkta dayanabilecek moral değerlere-güçlere sahip olmadığından, maddi başarısızlıklar başlayınca aniden hızla çökerler. Buna en yakın zamandaki örnek Sovyetlerin birkaç yıl içinde çökmesi ve yeni başka bir maddi medeniyete dönüşme aşamasına girmesidir.

Batı ekonomilerini maddi yönden durgunluğa ve çöküşe sürükleyen Doğu’da-Uzakdoğu’da başlayan kümelenmiş l<OBİ’lere dayalı üretim artışlarıdır. Kümelenme modeli Ahi Evran tarafından Selçuklu döne­minde 1200’lerde geliştirilerek sanayi üretimine uygulanmış ve

kurulan ilk Ahi Sanayi Birlikleri dünyada ilk “Anadolu Sanayi Devrim­i”ni gerçekleştirmişlerdi.

Osmanlılar da kümelenmiş üretim modelini kurumlaştırarak daha da geliştirmişler ve 1500’lerde dünyanın en gelişmiş ekonomisine dönüşmüşler, 1500-1750 arasında 250 yıl boyunca kesintisiz

dünyanın en gelişmiş ekonomisi olarak kalabilmeyi de başarmışlardı.

Ahi Evran’ın kümelenme modelinin güncellenmiş halini oluşturan kümelenerek üretim modeli 1990’larda yeniden keşfedilerek geliştir­ilen fabrika üretiminden farklı bir üretim modeldir.

Uzakdoğu’da başarıyla uygulanan kümelenmiş KOBİ’ler üretimde iş bölümü yaparak, fabrikadan daha büyük ölçekte üretim yapmayı başarmışlar böylece üretim maliyetlerini ve bağlı olarak ürün fiyat­larını önemli ölçüde düşürmüşlerdir. Batıda fabrikalar bu düşük fiyatlarla rekabet edemeyip kapanmakta ve fabrikalarını kapatan şirketler, Uzakdoğu’nun imtiyazlı yatırım teşvişlerinin de cazibesiyle üretimlerini Uzakdoğu’ya taşımaktadırlar. Böylece Batı sadece fabrikalarını kaybetmekle kalmamış, müteşebbislerini ve şirketlerini

de kaybetmekle karşı karşıya kalmıştır.

ABD ve Avrupa Birliğinin temsil ettiği Batı sanayi imparatorluğu hızlı bir çöküş aşamasına gelmiş bulunurken, Türkiye ise hızlı bir büyüme aşamasına girmek üzeredir.Bu büyümede Türkiye’nin en büyük tecrübel­erinden biri olarak Ahilik özellikle kümelenmeye dayalı üretim tecrübem­iz, Uzakdoğu’nun kendi kümelenme tecrübelerini güncelleştirilerek uyguladığı gibi güncelleştirilip tüm şehirlerimizde yaygınlaştırılmalıdır. Ankara OSTİM kümelenmeye dayalı üretimi güncelleştirerek başaran ilk öncü bölgemiz olmuştur.

AHİSİAD olarak Ankara OSTİM’de başarıyla uygulanmaya başlayan bu üretim tecrübemizi başta İstanbul olmak üzere diğer tüm şehirlerimize yayılmasında öncü rol oynamak üzere çalışmalar yürütmekteyiz.

Batı ekonomilerini maddi yönden durgunluğa ve çöküşe sürükleyen doğuda-uzak doğuda başlayan kümelenmiş KOBİ’lere dayalı üretim artışlarıdır. kümelenme modeli Ahi Evran tarafından Selçuklu döne­minde 1200’lerde geliştirilerek sanayi üretimine uygulanmış ve kurulan ilk Ahi Sanayi Birlikleri dünyada ilk “Anadolu Sanayi Devrimi”ni gerçekleştirmişlerdi. Osmanlılar da kümelenmiş üretim modelini kurumsallaştırarak daha da geliştirmişler ve 1500’lerde dünyanın en gelişmiş ekonomisine dönüşmüşler, 1500-1750 arasında 250 yıl boyunca kesintisiz dünyanın en gelişmiş ekonomisi olarak bilmeyi de başarmışlardı.Ahi Evran’ın kümelenme modelinin güncellenmiş halini oluşturan kümelenerek üretim modeli 1990’larda yeniden keşfedilerek geliştirilen fabrika üretiminden farklı bir üretim modeldir.

Uzak doğuda başarıyla uygulanan kümelenmiş KOBİ’ler üretimde iş bölümü yaparak, fabrikadan daha büyük ölçekte üretim yapmayı başarmışlar böylece üretim maliyetlerini ve bağlı olarak ürün fiyatlarını önemli ölçüde düşürmüşlerdir. Batıda fabrika bu düşük fiyatlarla rekabet edemeyip kapanmakta ve fabrikasını kapatan şirketler, uzak doğunun imtiyazlı yatırım teşvişlerinin de cazibesiyle üretimlerini uzak doğuya taşımaktadırlar. Böylece Batı sadece fabrikalarını kaybet­mekle kalmamış, müteşebbislerini ve şirketlerini de kaybetmekle karşı karşıya kalmıştır.

ABD ve Avrupa Birliğinin temsil ettiği Batı sanayi imparatorluğu hızlı bir çöküş aşamasına gelmiş bulunurken, Türkiye ise hızlı bir büyüme aşamasına girmek üzeredir.

Bu büyümede Türkiye’nin en büyük tecrübelerinden biri olarak Ahilik özellikle kümelenmeye dayalı üretim tecrübemiz, Uzakdoğu’nun kendi kümelenme tecrübelerini güncelleştirilerek uyguladığı gibi güncelleştirilip tüm şehirlerimizde yaygınlaştırılmalıdır. Ankara OSTİM kümelenmeye dayalı üretimi güncelleştirerek başaran ilk öncü bölgemiz olmuştur.

Prof. Dr. Ahmet KALA AHİSİAD Bilim Kurulu Başkanı

T.C. Cumhurbaşkanlığı Ahilik Araştırmaları Danışmanı, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi ve İktisat Tarihi Anabilim Dalı Başkanı, VAKAR İstanbul Vakıf Araştırmaları Merkezi Başkanı, Ahilik Vakfı Bilim Kurulu Başkanı, AHİSİAD Kümelenme Araştırmaları Merkezi Müdürü, Türk İktisat ve İçtimaiyat Tarihi Araştırma Merkezi Müdürü, Sosyal Bilimler Enstitüsü Üyesi